PROPOZYCJA UTWORZENIA LICENCJATU Z EKONOFIZYKI

NA WYDZIALE FIZYKI UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO

Grupa inicjatywna w składzie:

• Prodziekan Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego ds. Organizacji i Rozwoju dr hab. Andrzej Witowski,

• Prodziekan Wydziału Fizyki ds. Studenckich dr hab. Teresa Rząca-Urban,

• Kierownik Licencjatów Wydziału Fizyki UW prof. dr hab. Witold Bardyszewski,

• dr hab. Ryszard Kutner prof.UW, Zakład Dydaktyki Fizyki UW,

zamierza zorganizować na Wydziale Fizyki UW we współpracy z

• Prodziekanem Wydziału Nauk Ekonomicznych UW prof. dr hab. Tomaszem Żyliczem i dr Tomaszem Kopczewskim (WNE UW)

oraz

• prof. dr hab. Piotrem Jaworskim z Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW,

interdyscyplinarny licencjat z ekonofizyki. Jest to przedsięwzięcie inspirowane przez Jednoczesne Studia (Licencjackie) Ekonomiczno-Matematyczne (JSEM) na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW i Wydziale Matematyki Informatyki i Mechaniki UW zorganizowane w zeszłym roku akademickim wspólnie przez oba Wydziały

Proponowany przez nas program zajęć z ekonomii został w znacznej mierze zaczerpnięty z programu JSEM - studenci naszego licencjatu uczestniczyliby w wybranych zajęciach (patrz ramowy program zajęć zamieszczony poniżej) właśnie w ramach JSEM oraz w niektórych zajęciach prowadzonych WNE UW oraz WMIM UW.

Należy zaznaczyć, że tego typu licencjat został już utworzony na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Wrocławskiego oraz na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Śląskiego (Katowice). Poniżej podajemy przyczyny, które skłoniły grupę do podjęcia się realizacji wspomnianego powyżej zadania na naszym Wydziale.

I. Przyczyny o charakterze merytorycznym i ogólnym

Na świecie od ponad dekady ekonofizyka ma już charakter instytucjonalny. Termin ekonofizyka stanowi połączenie nazwy ekonomia i fizyka a do oficjalnego obiegu wszedł w połowie lat dziewięćdziesiątych dzięki czasopismu Physica A, które otworzyło na swoich łamach nowy dział pod tą właśnie nazwą. Zatem, co to jest ekonofizyka? Jest to (wschodzący) dział nauki uprawiany przez fizyków, którzy stosują teorie, modele i metody wypracowane w ramach fizyki, a zwłaszcza fizyki statystycznej i teorii pola, do opisu zjawisk ekonomicznych zarówno w mikro jak i makroskali dotyczących w głównej mierze rynków finansowych (dlatego nazywa się ją także fizyką finansową). Na tej drodze, dzięki wykorzystywaniu analogii do zjawisk fizycznych, można uzyskać pogłębioną analizę zjawisk ekonomicznych.

Za instytucjonalny początek ekonofizyki uważa się pojawienie się publikacji fizyka Rosario N. Mantegna dotyczącej analizy rynku finansowego w czasopiśmie Physica A (1991), pt.: „Lévy walks and enhanced diffusion in Milan Stock-Exchange”, w której zauważył, że wiele indeksów giełdowych notowanych na giełdzie w Mediolanie daje się opisać w ramach procesu Lévy’ego a nie procesu Gaussa, czyli indeksy te podlegały błądzeniu niebrownow-skiemu. Praca ta pozwoliła na badanie stopnia efektywności rynków finansowych.

Nawiasem mówiąc, badanie dynamiki Paryskiego Indeksu Giełdowego doprowadziło Bacheliera (ucznia H. Poincaré) w roku 1900 do odkrycia tzw. równości łańcuchowej stanowiącej podstawę teorii łańcuchów i procesów Markowa, które wkrótce umożliwiły Smoluchowskiemu dokonanie pełnego opisu ruchów Browna. Można powiedzieć, że Bachelier był ojcem tak płodnej dzisiaj idei statystycznego opisu rynków finannsowych. Jednakże, wyraźny wzrost zainteresowania ekonofizyką przede wszystkim wśród fizyków datuje się dopiero od połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku.

Obecnie główne nurty prac w dziedzinie ekonofizyki skoncentrowane są w następujących grupach badawczych zajmujących się przede wszystkim różnorodnymi zastosowaniami (tradycyjnej i egzotycznej) fizyki statystycznej a także fizyki komputerowej:

• Department of Physics, Boston University: H.E. Stanley ze współpracownikami

• Department of Physics, University of Palermo: R.N. Mantegna ze współpracownikami

• Department of Earth and Space Sciences, University of California, Los Angeles: D. Sornette ze współpracownikami

• Ecole Normale Supérieure, Paris Cedex: J.-P. Bouchaud ze wspólpracownikami

• Department of Physics, University of Cologne: D. Stauffer ze współpracownikami

• Institute of Physics, Budapest University of Technology and Economics: J. Kertesz ze współpracownikami

Warto także wspomnieć o grupach skupionych wokół D. Farmera (Santa Fe Institute), M. Marsylii i Y.-C. Zhanga (University of Fribourg, Switzerland), P. Freunda (University of Chicago), D. Solomona (University of Jerusalem). Obecnie uformowała się już na świecie społeczność ekonofizyków (w Polsce liczy około dziesięciu osób), która od czterech lat organizuje coroczne międzynarodowe konferencje z ekonofizyki. Prace z ekonofizyki publikowane są w tak prestiżowych czasopismach jak:

• Physical Review Letters

• Physical Review

• Nature

• Physica

• Computer Physics Communications

• Quantitative Finance

Obszerne materiały dotyczące ekonofizyki

II. Przyczyny o charakterze pragmatycznym

• Chcemy aby absolwenci tego licencjatu uzyskali wielokierunkowe wykształcenie ogólne (fizyka, metody komputerowe fizyki, matematyka, ekonomia,), które obok możliwości pracy w fizyce dałoby im szansę znalezienia pracy w szeroko rozumianych zastosowaniach fizyki a nawet poza nią. Tym samym, chcemy znacznie zwiększyć szanse zarówno uzyskania zatrudnienia przez naszych absolwentów jak też kontynuowania przez nich dalszych studiów (w tym ewentualnie na kierunku ekonofizycznym).

• Widzimy możliwość (w razie kontynuowania nauki na studiach magisterskich) nauczania w szkołach różnego typu przez naszych absolwentów nowego przedmiotu pn.: „Podstawy przedsiębiorczości”.

• Istnienie tego typu studiów na naszym Wydziale stanowiłoby dobry punkt wyjścia do nawiązania kontaktów z poważnymi instytucjami ekonomicznymi, które mogłyby np. sponsorować zajęcia dydaktyczne i prace licencjackie prowadzone na kierunku ekonofizyka (a nawet na kierunku metody komputerowe fizyki).

• Prace licencjackie byłyby prowadzone przez pracowników naszego Wydziału a także przez opiekunów zewnętrznych ale pod nadzorem pracowników Wydziału.

III. Ramowy Program Licencjatu z Ekonofizyki na Wydziale Fizyki UW

Liczba studentów: w wariancie A (indywidualnym) kilku, w wariancie B („masowym”) około 10

Uwaga: semestr 1 i 2 jest wspólny dla wszystkich licencjatów

3 semestr

4 semestr

5 semestr

6 semestr

Uwagi dotyczące Ramowego Programu Licencjatu z Ekonofizyki

• Kolorem czarnym oznaczono przedmioty prowadzone przez WF UW.

• Kolorem brązowym oznaczono przedmioty prowadzone przez WNE UW w ramach JSEM bądź bezpośrednio (szczegółowe programy tych przedmiotów załączono poniżej).

• Kolorem różowym oznaczono przedmiot prowadzony przez WMIiM UW

• Kolorem niebieskim oznaczono zajęcia przeznaczone do usunięcia w sem. 4; byłyby prowadzone jedynie w wymiarze 30 godz. + 30 godz. w sem. 5.

• Kolorem zielonym oznaczono przedmiot superponujący nurt fizyczny, matematyczny i ekonomiczny: jest on pomyślany jako punkt kuluminacyjny różnych nurtów wiedzy dostarczanej w ramach tego licencjatu.

• Kolorem czerwonym oznaczono proponowane dodatkowo zajęcia: Warsztaty z ekonofizyki, uzupełniające przedmiot Wstęp do ekonofizyki a umożliwiające studentom operowanie zdobytą wiedzą z różnych przedmiotów – zajęcia te mogłyby być prowadzone wspólnie przez opiekunów prac licencjackich. Symbole WdE oraz WzE w tabeli sem. 5 pozwalają na ew. przeniesienie tam właśnie Wstępu z ekonofizyki (WdE) oraz Warsztatów z ekonofizyki (WzE), które znajdują się obecnie w tabeli sem. 6.

• Kolorem seledinowym oznaczono seminarium prowadzone przez WF UW, w którym uczestniczyłyby także osoby spoza Wydziału.

IV. Organizacja licencjatu

Proponujemy dwa warianty organizacji licencjatu z ekonofizyki (alternatywną nazwą licencjatu mogłaby być fizyka finansowa). W obu wariantach postulujemy monitorowanie działalności licencjatu tak aby można było na bieżąco dokonywać niezbędnych korekt merytoryczno-organizacyjnych. Spodziewamy się, że w znacznej mierze studentami tego licencjatu będą osoby studiujące także ekonomię bądź też takie, które ukończyły szkoły licealne o profilu ekonomicznym. W obu wariantach wchodziłoby w rachubę nawiązanie kontaktu z wiarygodnymi instytucjami ekonomicznymi (np: Narodowy Bank Polski, Giełda Papierów Wartościowych), które mogłyby dostarczyć tematy interesujących prac licencjackich oraz niezbędne dane empiryczne (znaczną ilość tych danych można także znaleźć w bazach danych ogólnie dostępnych na stronach internetowych

IV.1. Wariant A: indywidualne studia licencjackie

W wariancie tym studenci w liczbie kilku (przynajmniej na początek) byliby kwalifikowani na licencjat w drodze konkursu ocen. Każdy student miałby przydzielonego indywidualnego opiekuna oraz temat pracy licencjackiej (lub kilka do wyboru) już na drugim roku studiów. Opiekunami mogliby być zarówno pracownicy Wydziału Fizyki UW jak też z innych Wydziałów i Jednostek UW (np. ICM, WNE lub WMIiM); w przypadku opiekuna spoza Wydziału Fizyki opiekun licencjatu byłby zobowiązany do sprawowania dodatkowego nadzoru merytorycznego i organizacyjnego. Wydaje się, że w wariancie tym istniałaby konieczność znalezienia co najwyżej jednego opiekuna spoza Wydziału Fizyki UW.

IV.2. Wariant B: zwykłe studia licencjackie

W wariancie tym liczba studentów licencjatu wynosiłaby około dziesięciu co wymagałoby jednakże od Wydziału Fizyki większego wysiłku organizacyjnego zwłaszcza jeżeli chodzi o zapewnienie właściwej opieki nad pracami licencjackimi. W tym wariancie należałoby w wyraźnie większym zakresie sięgnąć do opiekunów spoza Wydziału Fizyki UW.

W. Bardyszewski

R. Kutner

T. Rząca-Urban

A. Witowski