Rola i zadania
Polskiego Towarzystwa Fizycznego

Fizyka i nauczanie fizyki charakteryzuje się trzema wyróżniającymi od innych nauk cechami:

• rozwijają sprawność intelektualną a zarazem zdolności praktyczne i techniczne,
• dostarczają i uczą podstaw niezbędnych dla wszystkich rodzajów nauk technicznych i zastosowań inżynieryjnych,
• fizyka ciągle formułuje podstawowe pytania dotyczące wszechświata, poszukuje zrozumienia systemów złożonych, biologicznych, środowiskowych - systemów w których istniejemy.

Podstawą naszej cywilizacji jest fizyka, obok matematyki z informatyką i techniką.

Polskie Towarzystwo Fizyczne powstało w 1920 roku, jako ogólnokrajowe rozwinięcie Towarzystwa Warszawskiego. Towarzystwo powstało w celu jednoznacznie zapisanym w statucie, czyli:

1. upowszechniania fizyki oraz nauk pokrewnych, podnoszenie ogólnego poziomu wiedzy fizycznej i popieranie rozwoju fizyki w Polsce;
2. umacniania więzi między fizykami zatrudnionymi w oświacie, nauce, przemyśle i innych działach gospodarki;
3. reprezentowania środowiska fizyków w społeczeństwie.

Dziś wiele instytucji profesjonalnie zajmuje się fizyką, upowszechnianiem jej zdobyczy, nauczaniem - pierwotne zadania Towarzystwa stają się mniej precyzyjnie zdefiniowane. Gromadzi się więc wiele pytań związanych z istnieniem i zadaniami Towarzystwa. Spróbujmy wymienić najważniejsze.

• Istnieje duża liczba instytucji naukowych spełniających jego pierwotną rolę.
• Towarzystwo jest mało reprezentatywne, wielu wybitnych fizyków, ważnych dla środowiska nie widzi celowości zapisywania się do PTF-u.
• Słaba łączność struktur Towarzystwa z członkami. Struktura trójstopniowa, Zarząd Główny, Zarządy Oddziałów, członkowie, niezbędna ze względu na wielkość Towarzystwa, niekiedy utrudnia przepływ informacji i często powoduje brak poczucia identyfikacji członków z Zarządem Głównym i jego działaniem i vice versa.
• Wobec ogólnego kryzysu nauczania fizyki szczególnie nieprzyjemny a być może w perspektywie czasu groźny jest mały udział w Towarzystwie nauczycieli, brak ich zainteresowania Towarzystwem.
• Brak jakiejkolwiek kontaktów z fizykami pracującymi poza fizyką
• Brak zainteresowania młodzieży tak Towarzystwem, jak i wyborem kariery związanej z fizyką.
• Brak pieniędzy, tak na cele związane z działalnością Towarzystwa - nagrody, konkursy młodzieżowe, współpracę zagraniczną, prowadzenie biura, baz danych, prowadzenia wykładów, wydawanie czasopism.

Jednocześnie szybko zmieniające się warunki zewnętrzne przynoszą bardzo poważne nowe zadania, w których rozwiązywaniu PTF powinien brać udział. Są to między innymi:

• Stała reforma edukacji, związana z nią chęć do zepchnięcia trudnych nauk ścisłych na margines nauczenia. Brak, poza garstką entuzjastów, dobrych nauczycieli i prawie całkowity brak dydaktyków fizyki.
• Ogólny brak głębszego zainteresowania fizyką, poza jej najbardziej spektakularną bądź niepokojącą społeczeństwo powierzchnią.
• Starzenie się środowiska fizyków połączony ze zbliżającym się niżem demograficznym.
• Brak stosownych funduszy na prace badawcze, stypendia dla doktorantów, niskie płace uniemożliwiające młodym, zdolnym fizyką poświęcenie się pracy naukowej tak w placówkach naukowych jak i na uniwersytetach i w politechnikach.

Wobec ogromu zadań i problemów wyraźnie rysuje się konieczność odnowienia i umocnienie towarzystwa. Cel ten jest trudny i wydaje się, że powinien być osiągany stopniowo.

Proponowana strategia, cel długofalowy, to umocnienie PTF jako:

Aby osiągnąć cele strategiczne potrzebna jest stosowna taktyka. Bardzo ważnymi jej elementami wydają się być:

• nowy statut, mający na celu m.in. mniejsze sformalizowanie Oddziałów, umożliwiające bardziej elastyczne działanie, bezpośrednie wybory na wszystkie stanowiska, kadencje czteroletnie, połowa składu ZG wybierana co dwa lata;
• elektroniczne bazy danych o członkach i potencjalnych członkach ułatwiające komunikowanie się;
• czasopismo internetowe oparte o stronę www Towarzystwa;
• łączność z nauczycielami wspomaganie i kształcenie nauczycieli poprzez m.in.konkursy dla młodzieży, Physics on Stage, konferencje i wykłady dla nauczycieli;
• zdobycie grupowych (wspierających) członków Towarzystwa;
• współpraca z innymi towarzystwami naukowymi (PTF jako konsorcjum?);
• współpraca z MENiS, KBN, agencjami (rządowymi), wydawnictwami, dużymi firmami komputerowymi itp.

Maciej Kolwas
Kraków, 22 lutego 2002 r.