Angielsko-polski słownik nowych polskich terminów fizycznych
Komisji Nazewnictwa Fizycznego PTF

Proponowane terminy ułożyliśmy w porządku alfabetycznym według słów angielskich. Przy niektórych terminach podajemy bardzo skrótowe określenie danego pojęcia, albo przynajmniej kontekst czy dziedzinę, w której termin występuje. Zdajemy sobie sprawę, że język fizyki - jak każda inna odmiana żywego języka -- nie da się wcisnąć w ciasne ramy jakiejkolwiek kodyfikacji. Dlatego nie traktujemy tego wykazu jako ostatecznego rozstrzygnięcia. Jednak jeśli umieszczamy więcej niż jeden polski przekład jednego terminu, to ich kolejność jest ważna - uszeregowaliśmy je według preferencji od najchętniej do coraz mniej zalecanych.

W niniejszym wykazie dopuszczamy, a nawet popieramy różne przekłady tego samego słowa występującego w różnych dziedzinach, gdyż są to wtedy różne terminy. Wystąpiło to w następujących słowach: channeling, cluster, interface, intermittency, kink, jet, mode, squeezing, upgrading. Zaproponowaliśmy również dwa polskie terminy, dla których nie ma zbliżonych angielskich odpowiedników, mianowicie: wuon na W boson czy zeton na Z0 boson. Utworzono je zgodnie z dotychczasową praktyką terminologiczną dla nośników oddziaływań: foton, pion, mion, gluon.

Dla najcięższych kwarków top i bottom pojawiły się już polskie przekłady, mianowicie kwark szczytowy i kwark denny (Świat Nauki, 11/1992, 18 oraz Postępy Fizyki 45, 6(1994) 595-598), ale uznaliśmy je za nieudane, dlatego ośmielamy się zaproponować zupełnie nowe polskie odpowiedniki: kwark wysoki i kwark niski (oprócz stosowanych równolegle określeń: kwark piękny i kwark prawdziwy). Nazwy: kwark górny i dolny są już zarezerwowane dla kwarków up i down.

Oczekujemy uwag i propozycji na temat przedstawianego wykazu i dalszych terminów pocztą elektroniczną na mój adres.

Bernard Jancewicz (bjan@ift.uni.wroc.pl)

Wykaz nowych terminów
(ostatnie uzupełnienia z 15.02.2011)

antibunching antygrupowanie (dotyczy cząstek w akceleratorach lub fotonów w wiązkach)
anyon enion, anyon (kwant o statystyce innej niż Bosego-Einsteina czy Fermiego-Diraca)
Atomic Force Microscope (AFM) mikroskop sił atomowych
attachment przyłączanie, przyklejanie (formowanie ujemnego jonu molekuły w gazie przez przechwycenie swobodnego elektronu w procesie zderzenia trójciałowego)
auto-correlator autokorelator
auxetic (auxetic material)auksetyk (materiał, który rozciągany powiększa, a ściskany pomniejsza swoje rozmiary w kierunkach poprzecznych do kierunku rozciągania/ściskania)
auxiliary bosonbozon niewolniczy (to samo co slave boson)
axino aksino (supersymetryczny partner aksjonu)
axion aksjon
axion charge ładunek aksjonowy
axion hair najeżenie aksjonowe
axionic dipole moment aksjonowy moment dipolowy
back action działanie zwrotne
Ballistic Electron Emission Microscope (BEEM) mikroskop balistyczno-elektronowy
band termination zakończenie pasma (chodzi o pasma wzbudzonych poziomów jąder)
barionium barionium
baryogenesis bariogeneza
basin of attraction dorzecze atraktora (pojęcie z teorii chaosu)
beam splitterdzielnik wiązki
beamsplitter cubekostka światłodzieląca
beamsplitter platepłytka światłodzieląca
beautiful meson mezon piękny
beautiful quark kwark b (forma zalecana, zwłaszcza w tekstach naukowych), kwark piękny (w tekstach popularnonaukowych);
zob. też bottom quark (synonimiczna nazwa angielska, polski odpowiednik: kwark niski)
Big Bang Wielki Wybuch (termin z kosmologii)
Big-Boost Wielkie Szarpnięcie (termin z kosmologii)
Big-Brake Wielkie Hamowanie (termin z kosmologii)
Big Crunch Wielka Zapaść, Wielki Kres, Wielki Krach (termin z kosmologii)
Big-Freeze Wielkie Zamrożenie (termin z kosmologii)
Big-Rip Nagłe Rozerwanie (termin z kosmologii)
Big-Separation Wielka Separacja (termin z kosmologii)
bigit bigit (skrót od Bremer digit = cyfra Bremera)
blazar blazar (coś pośredniego między czarną dziurą a kwazarem)
bohrium bohr (pierwiastek 107)
boost pchnięcie, poryw (przekształcenie Lorentza zmieniające prędkości)
boosterprzyspieszacz wstępny (urządzenie dla fizyki cząstek)
bottom quark kwark b (forma zalecana, zwłaszcza w tekstach naukowych), kwark niski (w tekstach popularnonaukowych);
zob. też beautiful quark (synonimiczna nazwa angielska, polski odpowiednik: kwark piękny)
bottomium botomium, kwarkonium niskie (piękne)
bound entanglement splątanie związane
bounded entanglement splątanie związane
braid algebra algebra warkoczowa
branching ratio stosunek rozgałęzienia
brane brana (pojęcie z teorii strun)
breathing oscillations oddychanie
bunch paczka
bunching grupowanie (dotyczy cząstek w akceleratorach lub fotonów w wiązkach)
burst (gamma burst) błysk lub rozbłysk promieniowania gamma
burst (X-ray burst) błysk lub rozbłysk promieniowania rentgenowskiego
burster burster, berster, błyskacz
cavity wnęka rezonansowa
c-bit c-bit (klasyczny bit informacji)
centauro centaur (zderzenie wysokiej energii, w którym są produkowane wyłącznie piony naładowane, a nie ma pionów neutralnych)
channeling ruch kanalikowy (ruch atomów w stojącej fali laserowej)
channeling kanałowanie (w kontekście zastosowań fizyki jądrowej do badania ciała stałego)
chargino chargino, czardżino
charmed quark kwark c (forma zalecana, zwłaszcza w tekstach naukowych), kwark powabny (w tekstach popularnonaukowych)
charmonium czarmonium, kwarkonium powabne
chirality
   left-handed (component)
   right-handed (component)
chiralność
   lewochiralna, lewa (składowa)
   prawochiralna, prawa (składowa)
chirped pulse impuls świergoczący, impuls komprymowany
chopper selektor prędkości, czoper (pojęcie z fizyki neutronów)
chromoelectric field pole chromoelektryczne
classical hair najeżenie klasyczne
cluster klaster, zlepek, skupisko (w kontekście fraktali)
cluster klaster, zlepek (w konteście jąder atomowych i fizyki ciała stałego)
cluster gromada (w astronomii)
cluster grono (w aksjomatycznej kwantowej teorii pola)
cluster grupa (w fizyce statystycznej)
cluster expansion rozkład grupowy (w fizyce statystycznej)
coherence analysis analiza spójności
cold spot obszar chłodny
collapsar kolapsar (to samo co hipernowa)
collapse kolaps, zapaść, zapadanie się
collective entanglement splątanie kolektywne
collider zderzacz
colocality współlokalność
confinement (of quarks) uwięzienie (kwarków)
connected nets siatki połączone (pojęcie z rozwiniętej teorii Hartmana-Perdoka wzrostu kryształów)
cooling wychładzanie (proces rozprężania plazmy kwarkowo-gluonowej połączony z obniżaniem jej temperatury)
cooling of atoms chłodzenie atomów
corner cube kostka odbijająca, retroreflektor
cosmion kosmion
coupler złączka
criticality krytyczność
crossed process proces skrzyżowany
crossing symmetry symetria skrzyżowania
Current Imaging Tunneling Spectroscopy (CITS) prądowo obrazująca spektroskopia tunelowa
cw autocorrelator (= multishot autocorrelator) autokorelator pracy ciągłej
debunching rozgrupowanie
decoherence dekoherencja, rozspójnienie
deconfinement uwolnienie
detachment odłączanie, odklejanie (zjawisko odwrotne do attachment)
detwinningodbliźniaczenie
dibarion dibarion
dielectron dielektron
dilaton dylaton
dilaton tadpoles efekty dylatonowe
dilepton dilepton (para leptonów wytwarzanych jednocześnie)
dilution of entanglement rozcieńczenie splątania
dimuon dimion
diquark dikwark
Dirac distribution (not function!) dystrybucja Diraca (nie funkcja Diraca!), delta Diraca
diracon dirakon (pole Diraca podlegające więzom)
disentanglement rozplątanie
distillable entanglement splątanie destylowalne
doped semiconductor (= impurity semiconductor) półprzewodnik domieszkowany, półprzewodnik niesamoistny
down-converted light parametryczny podział częstości światła
down-convertion parametryczny podział częstości (zjawisko, w którym światło po przejściu kryształu nieliniowego ulega podziałowi na dwie wiązki o jednakowych częstościach, rozchodzące się pod pewnym kątem)
down quark kwark d (forma zalecana, zwłaszcza w tekstach naukowych), kwark dolny (w tekstach popularnonaukowych)
Dreibein triada, trójnóg
dubnium dubn, dubień (pierwiastek 105)
dyon dyon
ebit ebit (para kubitów ze źródła EPR)
efficiency of entanglement distillation wydajność destylacji splątania
eightfold way ścieżka ośmiokrotna (poósmna ścieżka (G. Białkowski))
electropolishing czyszczenie elektrolityczne
Electrostatic Force Microscope (EFM) mikroskop sił elektrostatycznych
emergent phenomenon zjawisko emergentne
entangled state stan splątany (kwantowo skorelowany stan dwóch lub więcej podukładów)
entanglement splątanie
entanglement distillation destylacja splątania
entanglement of formation splątanie formowania
entanglement swappingwymiana splątania
entanglement witness świadek splątania
EPR source źródło EPR (źródło splątanych par cząstek jak w paradoksie Einsteina-Podolskiego-Rosena)
families (of quarks) rodziny (kwarków) (to samo co generacje kwarków)
fermion hair najeżenie fermionowe
fiber laser laser światłowodowy
Field-Ion Microscope (FIM) mikroskop polowo-jonowy
filling factor czynnik wypełnienia
Finite Scale Factor Singularity osobliwość przy skończonym czynniku skali (termin z kosmologii)
fire ball kula ognista
five-brane pięciobrana
flavour zapach
flavour symmetry symetria zapachowa
fluctuon fluktuon (stan elektronowy w ciele stałym, w którym elektron jest zlokalizowny w pobliżu fluktuacji koncentracji lub innego parametru ośrodka)
fluxoid wir, fluksoid (linia skwantowanego strumienia magnetycznego w nadprzewodniku. To samo co vortex)
free electron laser laser na swobodnych elektronach
free entanglement splątanie swobodne
freeze out wymrażanie (stan, w którym po hadronizacji ustalane są już ilości/widma cząstek stanu końcowego)
Friction Force Microscope mikroskop sił tarcia
fulleren fuleren
Fünfbein pentada, pięcionóg
gain peak maksimum wzmocnienia, pik wzmocnienia (pojęcie z dziedziny laserów półprzewodnikowych)
gated pulse impuls bramkowany
gaugino gaugino
generations (of quarks) generacje, pokolenia (kwarków) (to samo co rodziny kwarków)
genus rodzaj, genus
geon geon
geonium geonium (pojedynczy elektron uwięziony w pułapce Penninga - metatrwały pseudoatom wytworzony do pomiarów czynnika g elektronu)
ghost duch (stan układu kwantowego (np. struny) opisany przez wektor z przestrzeni Hilberta o zerowej normie)
glueball kula gluonowa (mezon gluonowy, czyli układ zbudowany z dwóch lub więcej gluonów)
gluino gluino
gluonium gluonium (obojętny kolorowo układ złożony z samych gluonów)
Grassmannian grasmanian (rozmaitość, której elementami są podprzestrzenie pewnej przestrzeni n-wymiarowej)
graviphoton grawifoton
graviscalar grawiskalar
gravitino grawitino
habitable zone strefa planetogenezy (obszar w galaktyce, gdzie możliwe jest powstawanie układów planetarnych)
hair najeżenie (termin wieloznaczny. Wyrażenie no hair conjecture żargonowo tłumaczone jako hipoteza o braku włosów należałoby przetłumaczyć hipoteza o braku struktury)
hassium has (pierwiastek 108)
helicity
   left-handed (component)
   right-handed (component)
skrętność
   lewoskrętna (składowa)
   prawoskrętna (składowa)
heterotic string struna heterotyczna
hexadecapole moment moment heksadekapolowy (moment rzędu czwartego o liczbie ładunków co najmniej 24=16)
Higgs boson higson, bozon Higgsa
Higgsino higsino (supersymetryczny partner bozonu Higgsa)
Higgson higson
highly clustered silnie zgronowane (cecha zbioru obiektów, między którymi są małe odległości lub jest dużo połączeń)
hiperpolarisability hiperpolaryzowalność
holon holon (wzbudzenie przenoszące ładunek)
holonomy holonomia
hornszpic (maksimum stosunku dodatnio naładowanych kaonów i pionów w zderzeniu ciężkich jonów)
hot spot obszar gorący (w hadronie zlokalizowany obszar emisji cząstek o dużej krotności/pędach poprzecznych)
hybrid hybryda (obojętny kolorowo układ związany mezonu i gluonu)
Hydrogen force siła wodorowa (zjawisko wiązania dwóch atomów wodoru w cząsteczkę dzięki siłom Van der Waalsa)
hyperino hiperino
Hypernova hipernowa (to samo co kolapsar)
idler beam (or idler wave) wiązka jałowa
imaging obrazowanie
impact factor współczynnik wpływu, współczynnik oddziaływania
impurity semiconductor (= doped semiconductor) półprzewodnik domieszkowany, półprzewodnik niesamoistny
incoming wave fala wchodząca, fala nadbiegająca
Inelastic Tunneling Spectroscopy (ITS) spektroskopia tunelowania niesprężystego
inflaton inflaton
inherent safety bezpieczeństwo wsobne, bezpieczeństwo pasywne (pojęcie występujące przy reaktorach jądrowych)
interface międzypowierzchnia (powierzchnia oddzielające dwie różne substancje albo fazy jednej substancji)
interface interfejs, sprzęg (urządzenie kontrolujące przepływ informacji między częściami składowymi systemu komputerowego)
intermittency intermitencja, migotanie (duże lokalne fluktuacje w rozkładach zmiennych kinematycznych)
intermittency sporadyczność (w kontekście fraktali)
intrinsic semiconductor półprzewodnik samoistny (półprzewodnik idealnie czysty, bez domieszek)
Inverse Photoemission Force Microscope (IPFM) mikroskop sił fotoemisji wymuszonej
ion-guide jonowód
ionics jonika (konstrukcja i opis urządzeń wykorzystujących transport jonów)
isotropy group grupa izotropii (grupa, względem której dany wektor pozostaje niezmienny. W odróżnieniu od niej przez grupę stabilności rozumie się grupę niezmieniającą jakiegoś zbioru)
jacket osłona, otulina (osłona spełniająca funkcję moderatora neutronów)
jet dżet (ukierunkowana emisja radiowa i emisja cząstek z aktywnych galaktyk)
jet dżet, struga (strumień hadronów z fragmentującego partonu)
jet struga (materia wypływająca z gwiazdy w dwóch przeciwnych kierunkach)
Kelvin Probe Force Microscope (KPFM) mikroskop sił z sondą Kelvina
Kerr lensing soczewkowanie Kerra
kink fałda (załamanie w czasoprzestrzeni (jak np. monopol lub struna kosmiczna) jako hipotetyczne źródło rozbłysków gamma)
kink zgięcie, zagięcie (w widmie promieni kosmicznych)
kink załamanie (w detektorach śladowych miejsce odpowiadające rozpadowi cząstki naładowanej na naładowaną i obojętną)
kinkzałom (początek szybkiego wzrostu liczby produkowanych pionów w zderzeniu ciężkich jonów)
Laser Driven STM (LDSTM) laserowo sterowany STM
leakage current prąd upływu
leptogluon leptogluon
lepton universality uniwersalność leptonowa (przy dostatecznie wysokiej energii zderzenia stosunki rozgałęzień na pary elektron-pozyton, mion-antymion, taon-antytaon są bardzo podobne)
left-handedlewochiralny, lewy (w odniesieniu do chiralności)
left-handedlewoskrętny (w odniesieniu do skrętności (helicity))
lidar (Light Detection and Ranging) lidar
light-emitting diode dioda świecąca
light shift przesunięcie świetlne
linac liniak (akcelarator liniowy)
linear collider zderzacz liniowy
Magnetic Force Microscope (MFM) mikroskop sił magnetycznych
magnetic resonance imaging obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego
magneto-optical trap pułapka magnetooptyczna
majoron majoron
mass shell powłoka masy
master equationrównanie M (w fizyce statystycznej i teorii procesów stochastycznych)
master equationrównanie główne (w optyce kwantowej, chemii i innych działach; przekłady "równanie mistrza", "równanie master" - niezalecane)
meitnerium meitner (pierwiastek 109)
microchip mikroprocesor
mixed entanglement splątanie zmieszane
mode mod (nie moda!), typ drgań (jedno z wielu rozwiązań równania falowego)
mode tryb (sposób, w jaki dany program lub sprzęt działa po skonfigurowaniu przez użytkownika)
mode locked laser laser z synchronizacją modów
mode locking synchronizacja modów
multilayer wielowarstwa
multishot autocorrelator (= cw autocorrelator) autokorelator pracy ciągłej
multiverse wieloświat (coś większego niż Wszechświat, nasz Wszechświat jest tego odgałęzieniem)
Near Field Acoustic Microscope (NFAM) mikroskop akustyczny bliskiego pola
neutralino neutralino
non-demolition measurement pomiar nieniszczący
novalike binary system układ podwójny typu nowa, nowopodobny układ podwójny
optical fiberświatłowód (w optyce)
optical fiberwłókno optyczne (w fizyce wielkich energii)
optical Kerr effect optyczne zjawisko Kerra, optyczny efekt Kerra
optical molasse melasa optyczna
optical spanner klucz optyczny
optical tweezers szczypce optyczne
overlap integral całka przekrywania
pairing dwójkowanie, łączenie się w pary
pants diagram diagram typu portek, diagram portkowy
pelet granulka, kuleczka
penguin diagram diagram pingwinowy
phason fazon (elektron zlokalizowany w fazie I przy fragmencie fazy II, którego równowagę on sam podtrzymuje)
phantom fantom (termin z kosmologii)
phonino fonino
photino fotino
photonic cat stan typu kota Schrödingera (stan pola elektromagnetycznego)
photonics fotonika
Photon Scanning Tunneling Microscope (PSTM) fotonowy skaningowy mikroskop tunelowy
Photo Voltage STM (PVSTM) fotonapięciowy STM
pining zaczepianie (zjawisko dotyczące wirów w nadprzewodniku)
piston piston, tłok
planetesimal planetozymal
polariton polaryton
polarity biegunowość
polarization beamsplitterpolaryzacyjny dzielnik wiązki
polaron polaron (cząstka skalarna)
polymerization of spins polimeryzacja spinów
pomeron pomeron
postdoc position staż podoktorski
postdoctoral education kształcenie podoktorskie
power broadening poszerzenie nasyceniowe
preon preon
probe pulse impuls próbkujący
pseudo-spin valve zawór pseudospinowy
pullback cofnięcie, cofanie
pulse compression skracanie impulsu, komprymacja impulsu
pulse compressor kompresor impulsów, komprymator impulsów
pulse stretcher rozciągacz impulsów, dekomprymator impulsów
pump-probe scheme schemat pompa-próbka
pump-probe technics metoda pompa-próbka
pump pulse impuls pompujący
pumping of entanglement pompowanie splątania
puncture nakłucie
punctured sphere sfera nakłuta
quantum communication łączność kwantowa, komunikacja kwantowa
quantum computing obliczenia kwantowe
quantum eraser gumka kwantowa
quantum group grupa kwantowa
quantum hair najeżenie kwantowe
quantum images obrazy kwantowe
quantum integrability całkowalność kwantowa
quantum repeater duplikator kwantowy
quantum waveguide kwantowód
quark confinement uwięzienie kwarków
quark families rodziny kwarków (to samo co quark generations)
quark generations pokolenia kwarków, generacje kwarków, rodziny kwarków (to samo co quark families)
quark molecule molekuła kwarkowa, cząsteczka kwarkowa (układ dwóch kwarków i dwóch antykwarków)
quarkonium kwarkonium (mezon kwarkowy, czyli układ kwark-antykwark)
quasi-deuteron kwazideuteron
quasi-fractal kwazifraktal
qubit kubit, qubit (bit informacji w obliczeniach kwantowych)
quiver energy energia drżenia
quivering motion (= Zitterbewegung) ruch drżący
quon kuon
radiative correction poprawka promienista, poprawka radiacyjna
radiative transport transport promienisty
radion radion (pole skalarne, które parametryzuje promień w dodatkowych wymiarach)
rapidity pospieszność, raptowność
reference pulse impuls odniesienia, impuls cechujący
reheating odgrzanie (po inflacji ponowne ogrzanie Wszechświata)
relict radiation promieniowanie reliktowe, promieniowanie szczątkowe
repeller odpychający punkt stały, repeler
right-handedprawochiralny, prawy (w odniesieniu do chiralności)
right-handedprawoskrętny (w odniesieniu do skrętności (helicity))
roton roton (rodzaj wzbudzenia kolektywnego w nadcieczy)
run kurs (działanie urządzenia zbierającego dane pomiarowe)
running coupling constant biegnąca stała sprzężenia, zmienna stała sprzężenia
rutherfordium rutherford (pierwiastek 104)
sample path trajektoria próbna (termin z teorii dyfuzji)
saturation flux strumień nasycenia
sawtooth map odwzorowanie piłokształtne
Scanning Capacitance Microscope (SCM) skaningowy mikroskop pojemności
Scanning Chemical Potential Microscope (SCPM) skaningowy mikroskop potencjałów chemicznych
Scanning Electrochemical Microscope (SEM) skaningowy mikroskop elektrochemiczny
Scanning Ion-Conductance Microscope (SICM) skaningowy mikroskop przewodnictwa jonowego
Scanning Near Field Optical Microscope (SNFOM) skaningowy mikroskop optyczny bliskiego pola
Scaning Probe Microscopy (SPM) skaningowa mikroskopia próbnikowa
Scanning Spin-Precession Microscopy (SSM) skaningowa mikroskopia spinowo-precesyjna
Scanning Thermal Microscope (STM) skaningowy mikroskop termiczny
Scanning Tunneling Microscope (STM) skaningowy mikroskop tunelowy
Scanning Tunneling Spectroscopy (STS) skaningowa spektroskopia tunelowa
Schrödinger cat state stan typu kota Schrödingera
seaborgium seaborg (pierwiastek 106)
seeded beam wiązka domieszkowana
see-saw mechanism mechanizm huśtawki
selectron selektron (supersymetryczny partner elektronu)
self-affinity samopowinowactwo
Self-Amplified Spontaneous Emission samowzmacniająca się emisja spontaniczna
self-consistent methods metody samozgodne, metody samouzgodnione (metody typu Hartree'ego-Focka)
self-mode-locking samosynchronizacja
selforganized criticality samoorganizująca się krytyczność
self-phase modulation samoindukowana modulacja fazy, automodulacja fazy
self-similarity samopodobieństwo (w miejsce grupy renormalizacyjnej w mechanice gazów i cieczy)
semion semion (cząstki z fazą statystyczną +-pi/2 względem zamiany)
sfermion sfermion (supersymetryczny partner fermionu)
shot noise szum śrutowy
shower pęk (strumień cząstek wtórnych powstających w atmosferze z powodu promieni kosmicznych)
signal beam (or signal wave) wiązka sygnałowa (albo fala sygnałowa) (jedna z wiązek o częstości niższej niż częstość światła laserowego w parametrycznym procesie oddziaływania światła laserowego z kryształem nieliniowym)
simple self-similarity samopodobieństwo proste (pojęcie z teorii wymiarów fizycznych)
sine-Gordon equation sinusowe równanie Gordona
single shot auto-correlator autokorelator jednostrzałowy
Sisyphus cooling chłodzenie syzyfowe (chłodzenie laserowe z gradientem polaryzacji)
Sisyphus effect efekt Syzyfa, zjawisko Syzyfa
skyrmion skyrmion
slave boson bozon niewolniczy (to samo co auxiliary boson)
slepton slepton, lepton supersymetryczny
sneutrino sneutrino (supersymetryczny partner neutrina)
spallation spalacja, kruszenie (kruszenie jądra atomowego)
sparticle scząstka (supersymetryczny partner cząstki)
spectator widz
spectator nucleon nukleon-widz (występuje w opisie zderzeń jąder)
spectator particle cząstka-widz
spectator quark kwark-widz, kwark bierny (kwark nie biorący udziału w oddziaływaniu)
spin flip przejście z odwróceniem spinu, przeskok spinowy, przewrót spinowy
spinon spinon (wzbudzenie przenoszące spin)
spintronics spintronika
squark skwark, kwark supersymetryczny
squeezed state stan ścieśniony
squeezing ścieśnienie (w kontekście optyki)
squeezing ściskanie (w kontekście astrofizyki)
SQUID patrz: superconducting quantum interference device
staggered fermions fermiony przestawne
steppółka (przedział energii zderzenia ciężkich jonów, w którym kształt rozkładu produktów nie zmienia się)
statefinder wyróżnik równania stanu
stop stop (supersymetryczny partner kwarka top)
strange quark kwark s (forma zalecana, zwłaszcza w tekstach naukowych), kwark dziwny (w tekstach popularnonaukowych)
strangelet dziwadełko
streak camera kamera smugowa
stripping zdarcie, zdzieranie, striping
strongly clustered silnie zgronowane (cecha zbioru obiektów, między którymi są małe odległości lub jest dużo połączeń)
subluminal motion ruch podświetlny
subluminal speed/velocity prędkość podświetlna
Sudden Future Singularity nagła osobliwość w przyszłości (termin z kosmologii)
subrecoil cooling chłodzenie poniżej granicy odrzutu
superconducting quantum interference nadprzewodząca interferometria kwantowa
superconducting quantum interference device (SQUID) nadprzewodnikowy interferometr kwantowy (SQUID)
supercontinuum superkontinuum
super contour superkontur
superdeformed nucleus jądro superzdeformowane
superflavor superzapach
superluminal motion ruch nadświetlny, ruch ponadświetlny
superluminal speed/velocityprędkość nadświetlna, prędkość ponadświetlna
supermultiplet supermultiplet
superparamagnetic effect efekt nadparamagnetyczny (występuje wtedy, gdy energia układu spinów atomowych tworzących pojedynczy bit zbliża się do energii termicznej)
superparticle supercząstka
superspace superprzestrzeń
sympathetic cooling chłodzenie powiązane
symplectic Fourier transformation symplektyczne przekształcenie Fouriera
tau particle taon, lepton tau
tauon taon
teleportee przedmiot teleportowany
teleportee photon foton teleportowany
tempon (or chronon) tempon (albo chronon) (jednostka czasu równa \mi0e2/4 \pi mec zaproponowna przez Diraca w Nature 139(1937)323)
terahertz radiation promieniowanie terahercowe
thrust pchnięcie (wielkość używana do opisu produkcji cząstek w zderzeniach wysokoenergetycznych)
Ti:sapphire laser laser szafirowy
top quark kwark t (forma zalecana, zwłaszcza w tekstach naukowych), kwark wysoki (w tekstach popularnonaukowych);
zob. też true quark (synonimiczna nazwa angielska, polski odpowiednik: kwark prawdziwy)
toponium toponium, kwarkonium wysokie (prawdziwe)
trapping state stan pułapkujący
T-rays promienie T
tunability przestrajalność
true quark kwark t (forma zalecana, zwłaszcza w tekstach naukowych), kwark prawdziwy (w tekstach popularnonaukowych);
zob. też top quark (synonimiczna nazwa angielska, polski odpowiednik: kwark wysoki)
twin boundary granica zbliźniaczenia
twinningzbliźniaczenie
ultracold atoms atomy ultrazimne
undulator undulator
unpaired electrons elektrony niesparowane
upgrading udoskonalenie (dotyczy aparatury)
upgrading uaktualnienie (dotyczy oprogramowania)
up quark kwark u (forma zalecana, zwłaszcza w tekstach naukowych), kwark górny (w tekstach popularnonaukowych)
Vielbein wielonóg
Vierbein tetrada, czwórnóg
vortex wir (linia skwantowanego strumienia magnetycznego w nadprzewodniku)
vorton worton (soliton gładki na małych odległościach, który niesie wszystkie liczby kwantowe zwykłych cząstek)
wake field kilwater, pole wzbudzone
wavelet faletka, falka
W boson wuon, bozon W
Wino wuino, wino
world sheet wstęga świata
world volume bryła świata, objętość świata, wąż świata
wormhole rączka, uchwyt, tunel czasoprzestrzenny, tunel robaka
wrapping owijanie (pojęcie z teorii grawitacji)
Z0 boson zeton, bozon Z0
Zino zetino, zino
Zitterbewegung (= quivering motion) ruch drżący
Z-pinch samozaciskanie Z, skurcz Z
Zweibein diada, dwunóg